آتئیسم و هفت گونه خداناباوری

اگر شما به هر شکلی دین را پشت سر گذاشته اید اما نمی‌دانید خود را چه بنامید، به موارد زیر نگاه کنید. احتمالا در یکی از این دسته ها میگنجید.

1- آتئیست

آتئیست بطور کلی می‌تواند به معنی عدم باور به وجود خدای شخصی و انسان وار باشد. ولی از لحاظ تاریخی آتئیسم یا مثبت است به معنی رد کردن وجود خدای بلند مرتبه، و یا منفی ست به معنی عدم وجود چنین خدایی. البته این امکان نیز هست که فردی نسبت به خدای مسیحیت آتئیست مثبت باشد، ولی نسبت به مفهوم انتزاعی خدا بعنوان منشأ کل، آتئیست منفی باشد. در ایالات متحده، آتئیست برچسبی نامناسب برای شخص بی خدا بحساب می آید. دینداران آن را لکه ننگ می دانند و بسیاری معتقدند که آتئیست به هیچ اخلاقیاتی پایبند نیست. تا همین اواخر خود را آتئیست نامیدن به معنی سرکشی کردن بود، ولی بنظر میرسد که اکنون با ظهور نوآتئیست ها اوضاع فرق کرده و با جنبش اخیر آتئیست ها برای دیده شدن، دیگر این کلمه آنچنان هم واکنش ایجاد نمی‌کند.

2- آنتی تئیست

یک زمانی آتئیست ها تصویر مادلین مری اهر که نماد دین ستیزی بود، در ذهن تداعی می‌کردند. ولی اکنون که شاید تصویر مادر بزرگ مو سفیدی در گوشه کلیسای، یا یک همجنسگرای سرخوش را تداعی کنند، مردم به دنبال کلمه ایی می‌گردند که مخالفت شان با دین را واضح تر بیان کند. عبارت آنتی تئیست می‌گوید «من فکر میکنم دین زیانبار است». این عبارت همچنین به فعالیت‌هایی فراتر از مسائلی چون جدایی دولت از کلیسا یا تحصیلات علمی اشاره می کند. آنتی تئیست صلاحیت صاحبان دینی برای اعمال قدرت را زیر سوال می‌برد. آنتی تئیست برای افشای زیان‌هایی که بنام خدا برای مردم ایجاد شده است، تلاش می‌کند. زیان‌های از قبیل سنگسار، آزار همجنسگرایان، کودک آزاری مذهبی، ختنه، ممنوعیت سقط جنین و جنایت علیه سیاهپوستان. نویسندگان جدید آتئیست از قبیل کریستوفر هیچنز و ریچارد داوکینز را احتمالا بهتر است آنتی تئیست بدانیم.

3- آگنوستیک یا ندانم گرا

برخی از آتئیست ها ندانم گرا را اصطلاحی عجیب و غریب می‌دانند چرا که این اصطلاح در مورد کسانی به کار رفته که وجود خدا را باور نداشته، اما نمی‌خواستند خانواده و آشنایان را آزرده کنند. ندانم گرا حس مخالفت و سرکشی که آتئیست منتقل می‌کند، تداعی نمی‌کند. در نتیجه مانند پل عمل می‌کند. ولی در حقیقت ندانم گرایی شامل طیفی از موضعهای فکری ست که مفاهیم مهمی در خود جای داده و می‌تواند مستقل از آتئیسم باشد. ندانم گرای قوی، وجود خدا را همیشه و برای همه مردم غیر قابل دانستن میپندارد. و ندانم گرای ضعیف می‌تواند به سادگی به این مفهوم باشد که « نمی‌دانم که آیا خدایی وجود دارد» یا «ما همگی نمی‌دانیم که آیا خدایی وجود دارد ولی شاید در آینده بفهمیم». و در نهایت ندانم گرایی می‌تواند بعنوان رویکردی به دانش توصیف شود، چیزی مثل شک گرایی (که در ادامه همین مبحث خواهد آمد).

فیلسوفی بنام توماس کسلی ندانم گرایی را اینگونه توصیف می کند: ندانم گرایی یک عقیده نیست بلکه یک شیوه است و بر پایه یک اصل کلی استوار است، «نمی‌توان بر اساس آنچه ثابت نشده و ثابت کردنی نیست، نتیجه گیری قطعی کرد».

ندانم گرایی بجای تمرکز روی اینکه آيا خدا وجود دارد، بیشتر به آنچه می‌دانیم و می‌توانیم در این زمینه انجام دهیم، می‌پردازد. من خود را ندانم گرا می‌خوانم چون دایره چیزهایی که می‌دانم بسیار محدودتر از چیزهایی ست که نمی‌دانم. شاید جایی در تاریکی خدا وجود داشته باشد، اما در بین تمام چیزهایی که در این دنیا میشناسم، مدرکی برای وجود خدا نیست و هرکس که ادعا می‌کند خدا هست بنظر میرسد که می‌خواهد از آن برای اعمال قدرت بر دیگران استفاده کند. همچنان که وقتی به تاریخ اروپا نگاه می‌کنیم، شکنجه، قتل‌ عام و کشتار فجیع می‌بینیم، چشم اندازی هولناک.

4- شک گرا

شک گرا از قدیم برای توصیف شخصی که به تعصبات دینی شک دارد، اطلاق می‌شده است. در حالی که ندانم گرا بطور خاص روی سؤالات مربوط به خدا تمرکز می‌کند، شک گرا به طیف گسترده تری از مسائل زندگی می پردازد. میکائیل شرمر، پن، تلر و جیمز راندی قسمت عمده تلاش خود را صرف از اعتبار انداختن شبه علم، طب جایگزین، طالع بینی و مواردی از این قبیل کرد. آنها تمایل بشر را به باور کردن چیزها بر اساس مدارک ناکافی، به چالش کشیدند. تیم مینچین کمدین استرالیایی یک آتئیست رک گو ست که بخشی از درآمدش را با سیخ زدن به دین به دست می آورد، ولی محبوبترین شعرش «طوفان، لبخندها، علاج به مثل و عشقبازی اعتراضی» است.

5- آزاد اندیش

اصطلاحی که ریشه آن به قرن هفدهم باز می‌گردد و اولین بار در انگلستان برای توصیف کسانی که با کلیسا و ادبیات انجیل مخالفت داشتند، بکار رفت. آزاد اندیشی یک موضع فکری ست که می‌گوید هر دیدگاهی باید بر پایه منطق و مدرک باشد، نه سنت و قدرت. فلاسفه معرفی از قبیل جان لاک و ولتر در زمان خود، آزاد اندیش نامیده شدند. مجله آزاد اندیش از سال 1881 تا کنون پیوسته در انگلستان منتشر شده است. از آنجا که آزاد اندیشی مفهومی مثبت دارد، اخیرا بسیار مورد قبول واقع شده و در حالی که آتئیست خود را در تضاد با مذهب توصیف می کند، مشخصه آزاد اندیش تصمیم گرفتن فعالانه در مورد مهم و واقی بودن چيزهاست.

6- انسان گرا

درحالی که آتئیست و آنتی تئیست به فقدان باور به وجود خدا می‌پردازد، ندانم گرا، شک گرا و آزاد اندیش بر راه‌های دانستن تمرکز میکنند- انسان‌گرا مجموعه ای از ارزش‌های اخلاقی را مدنظر دارد. دغدغه انسان‌گرا نیکبختی همگان در سطح جامعه است و به پیشرفت مواردی چون ترحم، برابری، نقش تعیین کننده داشتن انسان در زندگی خود و سایر ارزش‌هایی که باعث رشد و شکوفایی افراد برای زندگی در اجتماع می‌شود، می‌پردازد. از نظر او این ارزش‌ها نه از طریق مکاشفه بلکه بواسطه تجربه انسانی بدست می‌آید. همانطور که در دو بیانیه منتشر شده در سالهای 1933 و 1973 می‌توان دید، پیشروان انسان‌گرا از مفاهیمی معنوی چون لذت و صلح درونی استفاده می کنند. برخی معتقدند که مذهب را میتوان توسط افرادی همانند انسان گرايان که مسائل ماوراء طبیعی را رد کرده، اما به فواید داشتن جامعه معنوی واقفند، اصلاح کرد. رویای گرک اپستین، داشتن جامعه ایی سکولار با این ویژگیها ست.

7- همه خدایی(پان تئیست)

انسان گرا به اصلاح جنبه های اخلاقی و اجتماعی دین می‌پردازد، در حالی که همه خدایی روی قلب معنوی تمرکز می‌کند، تجربیاتی مانند تواضع، حیرت و تعالی. آنها انسان را جزئی کوچک از یک نظم طبیعی بسیار گسترده می‌بینند و معتقدند که جهان هستی در ما هوشیاری ایجاد می‌کند. همه خدایی میپندارد، خدا در هر آنچه وجود دارد، هست. آنها سرسپردگی قوی به سرمنشاء حیات که زندگی ما از آنجا می‌آید، دارند. نوشته های کارل سیگن که بیانگر همین دیدگاه است، مرتبا توسط پان تئیست ها نقل قول می‌شود. مثلا در سمفونی علوم، مجموعه ویدیویی که ترکیبی از تصاویر جهان طبیعی، موسیقی ناموزون و صدای دانشمندان برجسته است، 30 میلیون بازدید کننده داشته است.

کوثر کاظمی – دبیر کمپین آتئیست ایرانی

نوشته های مشابه

طلوع پنهانی بی دینی در ایران

طلوع پنهانی بی دینی در ایران

در میان پژواک اذان در فضای مقدس مساجد ایران، بی صدا تحولی عظیم در قلب ملت ما در حال وقوع است. روز به روز تعداد بیشتری از ایرانیان دین خود را زیر سوال برده و بی دین میشوند. کشور ما مشهور به داشتن ملتی با اعتقادات محکم مذهبی، اکنون شاهد موج بی سابقه ای از سکولاریسم است....

آتئیست باشید و از زندگی خود بهره و لذت ببرید

آتئیست باشید و از زندگی خود بهره و لذت ببرید

برای اینکه بتوانی از خوشی های زندگی که آنها را فراموش کرده ایم لذت ببری، آتئیست شو. برای این کار لازم نیست که در اجتماع و یا مکان مشخصی زندگی کنی، سرود خاصی را از بر بخوانی، رهبر فرقه و یا خدای عجیب و غریبی را عبادت کنی، نگران کتاب مقدس باشی و یا اعمال و آیین خاصی را...

چرا من ادیان و خدا و خرافات را باور ندارم؟

چرا من ادیان و خدا و خرافات را باور ندارم؟

چرا انتخاب می کنی که تک شاخ صورتی را باور نکنی؟ ما در حقیقت انتخاب نمی‌کنیم که ناباور باشیم بلکه فقط با خود صادق و رو راست هستیم. همه انسان‌های روی کره زمین نسبت به هر دینی جز دین خودشان آتئیست هستند، پس سوال اینجا ست که چرا همه دینداران چنین استثنایی قائل میشوند که...

چرا مسلمانان رادیکال و تروریست در فرانسه بیشتر خرابکاری می کنند؟

چرا مسلمانان رادیکال و تروریست در فرانسه بیشتر خرابکاری می کنند؟

فرانسه مهد تمدن مدرن اروپاست که در آن سکولاريسم، فرهنگ، هنر، تحصیل، آزادی و برابری که ما امروز از آن لذت می بریم و حتی لائیسیم که گاهی به مذاق ما خوش نمی‌آید، همه و همه توهین به آیین اسلام بحساب می آید. اشتباه فرانسه این بود که بجای نظارت بر نقشه خاورمیانه و از میان...